Naar content
Afbeelding

Grondwater

Grondwater

Grondwater, dat is water in de grond dat je niet eens kunt zien. Grondwater gaat ondergronds zijn natuurlijke gang. Het houdt zich niet aan grenzen tussen gemeenten, provincies of landen. Grondwater is heel belangrijk voor het leven van planten, dieren en mensen. Maar het is ook kwetsbaar voor vervuiling. Het is daarom belangrijk dat wij met z’n allen de grond en ons grondwater schoonhouden. Hier lees je:

  • Waar dat grondwater vandaan komt en waar het naartoe gaat
  • Wat de grondwaterstand of het grondwaterpeil is en waardoor deze verandert
  • Waarom stoffen in grondwater terechtkomen en waarom dat soms slecht is

Wat is grondwater en waar is het goed voor?

Grondwater is water dat in de grond zit. En dat je niet kunt zien. Als je een diepe kuil graaft, dan zie je het grondwater wel. In een waterput zie je het grondwater of hoor je de plons als je er een steentje in gooit. Grondwater is een belangrijke bron van schoon drinkwater in Nederland. Ook is het belangrijk voor de groei van planten en bomen, zowel in de natuur als in de land- en tuinbouw en in je eigen tuin.

Zelf grondwater oppompen

In sommige gebieden kun je in je eigen tuin grondwater oppompen voor in je tuin. Dit kan met een grondwaterpomp of grondwaterpuls. Of dit bij jou ook mogelijk is, kun je vragen bij jouw gemeente. Soms heb je een vergunning nodig of is het niet mogelijk om zelf grondwater op te pompen. Bijvoorbeeld omdat het grondwater te diep is, omdat het vervuild is of omdat er vlakbij drinkwater uit grondwater wordt gewonnen.

Waar grondwater vandaan komt

Grondwater was ooit regenwater. Als regen op de grond valt, dan zakt het weg tussen de korrels van zand, klei of kiezels. Dat heet regenwaterinfiltratie. Het regenwater zakt in de grond tot het niet dieper kan. Bijvoorbeeld door een laag van klei in de bodem waar het water niet door kan of omdat het water het grondwater heeft bereikt. Als de grond tussen de korrels helemaal vol zit met water, dan noemen we de grond ‘verzadigd’. Dan kan de grond geen water meer opnemen. Net als bij een volle spons kan er geen water meer bij.

Grondwaterstand

De grondwaterstand (of het grondwaterpeil) is een maat voor de diepte van het grondwater. Men kan het meten door in een buis in de grond een meetlint te laten zakken tot het meetlint het grondwater bereikt en nat wordt. Onder de grondwaterstand is de grond verzadigd met grondwater. De ruimte tussen de grondkorrels zit dan helemaal vol met grondwater.

Hoe diep zit grondwater?

Image

In sommige delen van Nederland is het grondwaterpeil heel hoog. Soms al op maar 10 tot 30 cm onder de grond. Dit komt vooral voor in het westen van Nederland en in poldergebieden. Je kunt merken dat de grondwaterstand hoog is als de grond vaak drassig is en er af en toe water in de kruipruimte staat.

Soms is de grondwaterstand op gemeentegrond te hoog voor sommige functies. Het is dan te nat om op een plek bijvoorbeeld een weg of een fietspad aanleggen. De gemeente lost dit op door het grondwater op die plekken af te voeren met buizen of sloten. Dat heet drainage. Er zijn ook gebieden in Nederland waar het grondwater tientallen meters diep ligt. Zoals de Veluwe en veel zandgebieden in Drenthe en Noord-Brabant.

Maaiveld

De hoogte van de grond noemen we het maaiveld. Hoewel Nederland een heel plat land lijkt, is het maaiveld niet overal even hoog. Het hoogste punt van Nederland ligt op de Vaalserberg. Daar komt de grond tot 322,4 meter boven N.A.P. Het laagste punt ligt bij Nieuwerkerk aan den IJssel Daar is de grond 6,76 meter onder N.A.P. Binnen wijken zijn ook hoogteverschillen. In sommige wijken maar een paar centimeters, in andere wijken is het hoogteverschil vele meters.

Waarom stroomt grondwater?

Water stroomt altijd van een hoge druk naar een lage druk. Als grondwater in contact staat met de lucht(druk), dan stroomt het net als oppervlaktewater van hoog naar laag, dus naar een plek met een lagere grondwaterstand. Soms zit grondwater opgesloten onder heel slecht doorlatende grondlagen, bijvoorbeeld een laag klei. Dan kan de druk toenemen en kan het water op plekken waar geen kleilaag is ook omhoog stromen. Dat noemen we kwel.

Grondwater stroomt heel langzaam omdat het tussen de grondkorrels door moet bewegen. Grondwater legt hooguit een paar meter per dag af. Grondwater verplaatst regenwater dat in de grond is gezakt naar beken, sloten en vaarten. Soms gebeurt dit via drainage. Omgekeerd kan het oppervlaktewater ook het grondwater ‘voeden'.

Wat beïnvloedt de grondwaterstand?

De grondwaterstand is niet op ieder moment hetzelfde. Er zijn veel factoren die de grondwaterstand beïnvloeden, zoals:

  • Hoeveel regen er valt. En hoeveel (regen)water verdampt. Het weer dus!
  • Uit welke lagen de grond bestaat (bijvoorbeeld veen, klei- of leemlagen). En hoeveel water deze lagen doorlaten.
  • De afstand van het grondwater tot sloten, kanalen, rivieren, meren of andere oppervlaktewater en het waterpeil daarvan.
  • De druk van het grondwater uit diepere grondlagen. De grond kan op sommige plaatsen waterdoorlatende lagen hebben, die niet met elkaar in verbinding staan.
  • Constructies onder de grond, zoals tunnels en garages, kunnen grondwater opstuwen.
  • Het oppompen van grondwater in de omgeving, bijvoorbeeld voor drinkwaterwinning of industrie, kan de grondwaterstand flink laten dalen. Als zo’n grondwaterwinning wordt gestopt, dan kan de grondwaterstand juist sterk stijgen.
  • Daling van de bodem, bijvoorbeeld door vervening. Hierdoor komt grondwater steeds dichter bij het maaiveld.

Wie verantwoordelijk is voor problemen

Soms veroorzaakt een hoge grondwaterstand problemen, zoals vocht in huis. Hierdoor kan schade aan gebouwen ontstaat. Of de grondwaterstand is juist lager dan toen het gebouw gebouwd werd. Door paalrot en verzakkingen kan de fundering van het gebouw dan beschadigen.

De eigenaar van het gebouw is verantwoordelijk voor schade aan zijn gebouw door grondwater. Een gebouw moet aan alle kanten waterdicht zijn. Dus niet alleen het dak en de zijwanden, maar ook de onderkant hoort waterdicht te zijn. Soms kan de eigenaar samen met de overheid (rijk, provincie, gemeente, waterschap) een oplossing zoeken voor:

Verontreinigingen in grondwater

Omdat het grondwater soms hele lange tijd in de grond zit, neemt het allerlei stoffen uit de grond op. Bijvoorbeeld kalksteen of ijzer. Dit zijn natuurlijke stoffen die niet schadelijk zijn.

Als grondwater door vervuilde grond stroomt, kan het die verontreinigingen opnemen en verspreiden. Vaak tot ver buiten de plaats van de bodemverontreiniging. Omdat de stroming zo langzaam gaat, kan een (kortdurende) vervuiling langdurige gevolgen hebben. Zowel overheid als alle inwoners zelf moeten de grond en het grondwater daarom schoonhouden.